Thiết kế cảnh quan, cụ thể là cách bố trí cây cảnh trong sân vườn, đòi hỏi phải tuân theo những quy tắc riêng, không khác gì so với những hình thức nghệ thuật khác như hội họa, chụp ảnh, điêu khắc. Khi hiểu rõ những quy tắc này, những người làm nghề thiết kế sẽ có thể dễ dàng tạo ra những tác phẩm điêu luyện, thể hiện sự hòa quyện giữa việc bố trí cây xanh và những ý nghĩa mà chúng mang lại. Hãy cùng Cảnh Quan Sân Vườn Xanh khám phá những nguyên tắc này trong cách bố trí cây cảnh trong sân vườn.

7 cách bố trí cây cảnh trong sân vườn

Tầm nhìn trong bố cục là một trong những nguyên tắc thiết kế cảnh quan quan trọng nhất, đóng vai trò chủ yếu trong việc bố trí cây cỏ cho sân vườn.

Hài hòa và Tương phản

Sự hài hòa nói lên sự kết nối trong thiết kế. Sự liên kết này tạo nên từ sự phối hợp giữa hình dạng cây, vật liệu và các đường nét mang cùng một thông điệp. Quan điểm về sự hài hòa này sẽ được thể hiện một cách rõ rệt hơn khi cây cỏ được bố trí một cách thẩm mỹ và gần gũi, tiến tới mục tiêu thống nhất trong cảnh quan.

Tuy nhiên, trong một bố cục, sự hài hòa có thể bị giảm bớt nếu nó quá phụ thuộc vào các quan niệm về sự tương phản và tương tự. Thêm vào đó, không nhất thiết sự hài hòa phải được thể hiện qua sự tương đồng về hình dạng.

Sự thống nhất và sự khác biệt đều được thể hiện trong tiềm thức của mỗi chúng ta. Chúng chỉ có thể được hiểu khi có một thiết kế cụ thể biểu hiện chính xác về hai yếu tố này. Để nhận biết được sự hài hòa và tương phản, người ta thường tạo ra một vật liệu khác biệt so với nền phía sau.

Đối với việc bố trí cây cảnh trong sân vườn, chúng ta có thể tạo ra một dàn cây có sự khác biệt so với nền phía sau về một trong những yếu tố: hình dạng, màu sắc, loại lá… để tạo ra sự tương phản. Nhưng nếu đã khác biệt về hình dạng thì cần phải có sự tương đồng về màu sắc, hình dạng lá để đảm bảo sự hài hòa.

Đừng bao giờ thiết kế một khu vườn hay cảnh quan chỉ dựa trên một yếu tố nhịp điệu mà không có điểm nhấn. Điều này sẽ khiến người tham quan cảm thấy bối rối và mất hướng đi.

Tương tự, việc lạm dụng quá nhiều yếu tố tương phản cũng sẽ khiến cho người xem bị rối mắt. Vì vậy, sự tiết chế là một phẩm chất rất cần thiết đối với những người trồng vườn.

Tính cân đối

Việc đạt được sự cân đối trong thiết kế cảnh quan liên quan đến cách thức các nhóm cây tương tác với nhau. Điều này dựa trên mức độ sử dụng, vị trí và sức mạnh mà chúng tạo ra cho người quan sát.

Trục đóng một vai trò quan trọng trong việc tạo ra sự cân đối. Nó tạo ra sự cân bằng, đồng thời cung cấp một hệ thống tham chiếu để chúng ta có thể định vị và sắp xếp những nhóm cây hay các khu vực chức năng trong khu vườn. Do vai trò quan trọng này, những điểm nhấn cảnh quan thường được ưu tiên trên trục, và đầu trục luôn được tạo nổi bật để du khách có thể dễ dàng tiếp cận.

Một ví dụ điển hình nhất về trục là trục đối xứng hai bên. Cảnh quan ở hai bên trục này thường được sắp đặt gần như hoàn toàn đối xứng với nhau. Thông thường, một khu vườn sẽ có từ một đến hai trục trong bố cục của nó, nhưng cũng có những trường hợp có ba trục hoặc nhiều hơn (như bố cục xung quanh hình tròn tạo ra vô số trục).

Bên cạnh trục đối xứng, còn có các loại hình trục cảnh quan khác mà sự cân đối chỉ được tạo ra khi người thiết kế có khả năng cân đối tỉ mỉ các yếu tố cảnh quan. Kiến trúc sư sẽ dựa vào các điểm nhấn với kích thước từ nhỏ đến lớn để cân đối các mảng cảnh quan, từ đó tạo ra một bố cục không thể hoàn thiện hơn. Thật vậy, chỉ một yếu tố nhỏ cũng có thể tạo ra sự cân đối cho một không gian rộng lớn hơn rất nhiều.

Tuy nhiên, cũng có những công trình không sử dụng bất kỳ trục đối xứng nào, có thể chỉ dùng một điểm duy nhất, thường được áp dụng cho không gian nhỏ hơn. Họ dựa vào một điểm cố định duy nhất để tạo ra sự cân đối thị giác cho bố cục còn lại. Điều này thường được đánh giá là tạo ra một cảnh quan huyền ảo, khó dự đoán và đôi khi lại tạo ra sự hứng thú cho rất nhiều người.

Cây điểm nhấn

Có những nơi có thể tạo ra một ấn tượng mạnh, một dấu ấn không thể quên nhờ việc sử dụng các loại cây bắt mắt. Những loại cây này được gọi là cây điểm nhấn. Chúng có thể thu hút sự chú ý của người xem và thường được đặt tại lối vào, những nơi có sự thay đổi về độ cao, khu vực ngồi, hoặc bên bờ nước. Đôi khi, chính những loại cây này lại là đặc trưng cho không gian xung quanh.

Tính xuyên chuỗi

Tính xuyên chuỗi là cách mà các bố cục nhỏ, như các khóm cây, được thay đổi một cách hài hòa. Nó bao gồm từ những phần nhỏ lẻ cho đến toàn bộ khu vườn. Tính xuyên chuỗi của một khu vườn cũng có thể được nhận biết từ một góc nhìn. Chúng ta có thể nhận thấy nó thông qua việc sắp xếp có ý thức của các chuỗi thay đổi về màu sắc, chất liệu hoặc hình dạng.

Tính xuyên chuỗi rất quan trọng trong thiết kế cảnh quan. Nó đại diện cho sự chuyển động, giúp cảnh quan không bao giờ trở nên tĩnh lặng đến mức nhàm chán. Tính xuyên chuỗi có thể được so sánh với giai điệu trong một bài hát hoặc sự đối vần trong một bài thơ. Nó tạo ra sự đồng điệu, sự liên kết giữa các yếu tố, làm cho cảnh quan trở nên đa dạng và phong phú hơn.

Tỉ lệ

Tỉ lệ có thể được hiểu là sự tương quan về kích thước của một đối tượng trong một bối cảnh nhất định, và nó có liên quan đến con người. Trong cảnh quan, khái niệm tỉ lệ được đề cập đến qua mối quan hệ kích thước của các thành phần cảnh quan so với tổng thể xung quanh, hoặc so với một nhóm cây cụ thể. Có nhiều loại tỉ lệ, trong đó tỉ lệ con người đề cập đến sự tương quan giữa kích thước con người và các vật xung quanh. Vì cảnh quan được thiết kế để con người sử dụng, chúng ta cần đưa tỉ lệ con người vào mọi chi tiết thiết kế cảnh quan.

Độ chi tiết trong cảnh quan phụ thuộc vào khoảng cách nhìn của người xem. Khoảng cách càng xa, chúng ta càng thấy ít chi tiết. Khi đứng giữa một cảnh quan rộng lớn, chúng ta có cảm giác như đứng ở bất kì nơi nào cũng giống nhau. Điều này giải thích tại sao một số cảnh quan được thiết kế để lặp lại những chi tiết, mục đích là để người xem cảm thấy cảnh quan này không hề nhỏ.

Tính chuyển động và góc nhìn cũng rất quan trọng trong thiết kế cảnh quan. Kiến trúc sư cần ý thức được góc nhìn có thể ảnh hưởng như thế nào đến cách nhìn của người xem. Cụ thể, khi di chuyển, người xem có khả năng tập trung thấp hơn so với khi đứng hoặc ngồi một chỗ. Ví dụ, chúng ta thường có xu hướng nhìn vào những viên đá trên con đường lát đá Tobiishi hơn là nhìn vào cảnh quan xung quanh. Nhưng nếu đi qua một cây cầu có lan can, du khách có thể thưởng thức cảnh quan xung quanh một cách dễ dàng hơn.

Đôi khi, chỉ cần có một dấu hiệu đặc trưng trên một con đường, như một dải hoa màu vàng, hoặc một rãnh nước nhỏ ở một bên, cũng có thể giúp người đi bộ không cảm thấy lạc hướng, và từ đó họ sẽ có xu hướng quan sát khu vườn hơn là phải lo lắng về việc họ có đang đi đúng hướng hay không.

Khi đã thành công trong việc tạo ra một dấu hiệu đặc trưng cho một tuyến đường, kiến trúc sư cần nghĩ đến việc mở rộng hoặc thu hẹp không gian trên con đường đó. Thông thường, lối vào sẽ bắt đầu với không gian rộng, sau đó là hẹp (có thể do hai bụi cây lớn được bố trí hai bên), sau đó lại mở rộng (có thể là một khu vực sỏi trắng), và sau đó lại hẹp… như vậy, con đường không bao giờ trở nên nhàm chán, và người xem có cảm giác như họ đang thưởng thức một bộ phim tài liệu về cảnh quan.

Tính phong thủy

Trong phong thủy sân vườn tại Việt Nam, việc bố trí cây cảnh để trồng phụ thuộc vào hướng nhà.

Dưới đây là một số gợi ý về loại cây phù hợp với từng hướng nhà:

• Nếu nhà hướng Bắc hoặc Đông Bắc, nên trồng những cây có lá màu sáng để phản xạ ánh sáng thêm, hoặc cây có lá dày và thân chắc để ngăn gió lạnh, ví dụ như cây cau, cây dừa, cây bàng, cây mật cật, và nhiều loại cây khác.
• Nếu nhà hướng Tây hoặc Tây Bắc, nên lựa chọn những loại cây có khả năng chịu nắng tốt và có tán lá rộng. Đây là những cây mang năng lượng dương như hoa mai, hoa đào, thiên thanh, đinh lăng và nhiều cây khác.
• Hướng Nam và Đông Nam thường có gió mát thổi tới, vì vậy nên trồng những cây thấp để đón gió. Một số cây thông dụng là cây tùng, vì nó không chỉ phù hợp với hướng này mà còn tạo điểm nhấn phong thủy tích cực cho khu vườn.

Sự Thống Nhất Và Đa Dạng Trong Cách Bố Trí Cây Cảnh Sân Vườn

Sự thống nhất trong cảnh quan là kết quả của việc kết hợp các yếu tố đặc trưng trong cảnh quan, tạo ra sự cân bằng và cảm giác đồng nhất trong một khu vườn. Điều này có thể được thực hiện thông qua việc liên kết các điểm nhấn trong một tổng thể, thông qua việc bố trí không gian và cây cỏ theo một chủ đề hay mô hình xuyên suốt, hoặc thông qua việc chọn lọc cẩn thận các loại cây và cân nhắc tỉ lệ của chúng trong một bố cục tổng thể.

Sự đa dạng, mặt khác, thường dễ tạo ra hơn sự thống nhất về bố cục. Tất nhiên, mỗi người đều thích sự phong phú và đa dạng về các loại cây và cảnh quan trong một khu vườn. Tuy nhiên, cảnh quan tự nhiên có khả năng phong phú và đa dạng hơn rất nhiều, với mỗi loài cây cũng mang trong mình sự đa dạng, thể hiện qua sự phát triển, thay đổi theo mùa, thay đổi theo ngày, thậm chí là theo từng giờ.

Vì vậy, khi tính đa dạng tăng lên, kiến trúc sư cần phải cẩn thận và tinh tế để cân nhắc và tạo ra sự thống nhất. Cây xanh đóng một vai trò quan trọng trong cuộc sống và cũng trong cảnh quan. Chúng không chỉ mang lại lợi ích về mặt thẩm mỹ, mà còn đại diện cho tinh thần của khu vườn.

Màu sắc cây

Màu sắc đóng vai trò quan trọng trong thiết kế cảnh quan và có thể tạo ra ấn tượng mạnh mẽ và thậm chí là cảm xúc đối với người xem. Màu sắc có thể cung cấp cho một khu vườn một không khí, một phong cách, hay một khía cạnh lịch sử nhất định.

Tuy nhiên, nếu bạn bổ sung một dải cây bụi có màu đỏ sẽ tạo ra một ấn tượng hoàn toàn khác. Màu đỏ thường liên kết với cảm giác ấm áp, đam mê và sức mạnh. Kết hợp với màu xanh lá cây, màu đỏ có thể tạo ra một không khí giống như khu vực cận nhiệt đới, làm cho người tham quan cảm thấy như nhiệt độ đang tăng lên, hay như là một sự hứa hẹn về ánh nắng mặt trời.

Vì vậy, màu sắc có thể tạo ra một trải nghiệm cảnh quan rất phong phú và độc đáo, tạo ra các cảm xúc, kích thích trí tưởng tượng và tạo ra liên kết với các ý niệm và giai đoạn lịch sử khác nhau.

Chất liệu đường nét và form cây

Chất liệu khi sử dụng khéo léo, có thể tạo nên chủ đề cho toàn bộ cảnh quan của một khu vườn. Tuy nhiên, cần cẩn trọng để đạt được sự cân bằng và tương phản. Một khóm cây xanh có thể trở nên bình thường và hoang dã nếu không được kết hợp với các chất liệu khác.

Cây xanh đã là một chất liệu “sống” và hiếm khi có khu vườn nào chỉ sử dụng một chất liệu duy nhất. Thông thường, người ta sử dụng các loại cây độc đáo và hiếm để kết hợp với các công trình hiện đại. Những loại cây này thường được coi là đặc trưng riêng cho công trình và tôn lên giá trị của nó mà không thể thay thế bằng loại cây khác.

Nhiều công trình sẽ trở nên khô khốc và trống rỗng nếu thiếu sự kết hợp với cây xanh. Trong phong thủy, cây mang tính động và công trình mang tính tĩnh. Sự kết hợp này tạo ra sự cân bằng và mang lại cảm giác thoải mái cho người xem.

Điều này giải thích tại sao những góc khuất và góc tường thường được bố trí với nhiều loại cây sum suê, có thể kết hợp với đèn. Trong nội thất, một tấm gương có thể được sử dụng để giải khí.

Chất liệu, đường nét, các khối tạo hình trong cảnh quan và cả màu sắc đều là những yếu tố quan trọng để tạo nên phong cách cho cảnh quan. Vì vậy, vai trò của chúng không khác gì vần luật, phép so sánh hay ẩn dụ trong một bài thơ. Chỉ khi có chúng, cảnh quan mới thể hiện được ý nghĩa của nó.

Cây ra hoa theo mùa

Sự thay đổi trong từng loại cây khi thời tiết thay đổi có thể được coi là “sự cảm nhận trong kiến trúc”. Việc kết hợp các loại cây theo mùa trong một tổ chức cảnh quan từ nhỏ tới lớn nhằm mục đích tránh sự đơn điệu và mang lại sự thay đổi cho cảnh quan qua các mùa trong năm.

Hãy tưởng tượng khi chúng ta đi trên một con đường đến công ty, nếu chúng ta chỉ nhìn thấy một màu xanh đơn điệu ngày này qua ngày khác, chúng ta sẽ không cảm thấy quan tâm hoặc hứng thú với môi trường xung quanh. Tuy nhiên, nếu trồng một dải cây theo mùa trên con đường đó, chúng ta có thể luôn suy nghĩ về việc những cây đó đã nở hoa hay chưa trước khi ra khỏi nhà. Điều này sẽ kích thích sự quan tâm của chúng ta đối với cảnh quan.

Đặc biệt, cây theo mùa thường được sử dụng trong thiết kế vườn tường thẳng đứng hoặc tường rào của một công trình. Chúng có mật độ cao hơn và thậm chí chiếm ưu thế so với các loại cây khác. Chúng ta có thể dễ dàng nhận thấy điều này trong những tường cây của các công ty cảnh quan nổi tiếng trên thế giới.

Việc tường rào thay đổi theo mùa sẽ tạo ra ấn tượng mạnh và kích thích sự chú ý của mọi người, đặc biệt khi được sử dụng trên diện tích rộng. Tất nhiên, chúng ta sẽ không sử dụng các loại cây lớn và phát triển nhanh, như cây có thân gỗ, để tạo thành các bức tường cây như vậy.

Phối hợp nhiều loại cây với thời điểm ra hoa khác nhau để tạo nên sự dàn trải qua 4 mùa là một thách thức đối với kiến trúc sư. Điều này đòi hỏi họ phải am hiểu về các loài cây và thời điểm ra hoa của chúng. Đặc biệt, việc tìm cách phối hợp các loại hoa có màu sắc khác nhau trong cảnh quan khiến công việc này trở nên khó khăn hơn. Để thành công trong việc này, kiến trúc sư cần có kiến thức sâu về các loài thực vật.

Ngoài ra, những yếu tố không thấy được như mùi hương và âm thanh cũng có thể tạo ra cảm xúc trong cảnh quan. Khi một khu vườn giúp người xem tiếp cận với mùi hương của cỏ cây, nó có thể trở nên nổi tiếng. Có nhiều khu vườn nổi tiếng trên thế giới đã tận dụng mùi hương để thu hút và giữ chân khách tham quan.

Tuy nhiên, việc kết hợp các mùi hương trong cảnh quan khó hơn việc kết hợp màu sắc của các loại cây. Thậm chí, quan điểm về mùi hương cũng khác nhau tùy theo từng vùng miền. Ví dụ, người dân ở Hà Nội có cảm giác thân thuộc với mùi hoa sữa, trong khi ở miền Nam, nhiều người không thích mùi hương của hoa ngũ sắc (mặc dù thực tế khi hoa ngũ sắc nở không có mùi khó chịu). Do đó, việc kết hợp mùi hương trong cảnh quan đòi hỏi sự am hiểu về từng vùng miền và sự tinh tế của người thiết kế.

Âm thanh và xúc cảm cũng góp phần quan trọng trong cảnh quan, tuy nhiên, chúng khó để cảm nhận. Tuy vậy, khi giúp người xem cảm nhận được âm thanh và xúc cảm trong cảnh quan, nó tạo nên sự khác biệt và giá trị đặc biệt cho cảnh quan. Người thiết kế có thể đề xuất sử dụng những loại cây kích thích bản tính tò mò của con người, ví dụ như cây xương rồng không có gai hoặc các loài hoa thu hút côn trùng như hoa nắp ấm – có mùi thơm quyến rũ và kích thích người xem muốn chạm vào.

Cây bản địa

Việc bỏ qua yếu tố thực vật bản địa trong thiết kế khu vườn là một vấn đề phổ biến. Tuy nhiên, khi quy mô công trình lớn hơn và có nhiều người sử dụng, yếu tố thực vật bản địa trở nên quan trọng hơn. Yếu tố này đại diện cho tính đoàn kết tự phát của con người và tinh thần địa phương.

Ngay cả trong khu vườn nhỏ, cây thực vật bản địa cũng không thể bị bỏ qua. Các loại cây bản địa trong cảnh quan hẹp giúp tăng giá trị của khu đất. Một khu vườn ôn đới chỉ trồng các loại cây từ các nước nhiệt đới sẽ không được đánh giá cao.

Thỉnh thoảng, chúng ta có thể thấy cây vạn niên tùng được uốn nắn đẹp đẽ trong một sân vườn ở Huế. Một phong cách vườn có thể xuất phát từ một nửa vòng trái đất hoặc từ thời kỳ Phục Hưng, nhưng khu vườn đó không thể thiếu cây bản địa.

Xu hướng của người Việt Nam thường theo đuổi một phong cách và tập trung vào mức độ thuần túy của nó, đôi khi bỏ qua sự sinh trưởng không bền vững của các yếu tố trong khu vườn. Tuy nhiên, khi xã hội phát triển và nhận thức cao hơn, giá trị của yếu tố bản địa sẽ được đánh giá cao hơn.

Trên đây là những nguyên tắc cơ bản khi bố trí cây cảnh trong sân vườn. Hi vọng bài viết sẽ cung cấp cho người đọc những kiến thức cơ bản nhất về kiến trúc cảnh quan – sân vườn. Nếu bạn cần một đơn vị uy tín để thi công thiết kế tiểu cảnh độc đáo và đa dạng, hãy liên hệ với Cảnh Quan Sân Vườn Xanh qua số hotline: 0903860525 để được tư vấn miễn phí.